Vreemdelingenkaarten
De scans van de vreemdelingenkaarten worden op een later moment toegevoegd aan beta.archief.amsterdam
Wat zijn vreemdelingenkaarten?
Vreemdelingenkaarten zijn een verzamelnaam voor de administratie die werd bijgehouden bij de Gemeentepolitie na invoering van de Vreemdelingenwet. Van 1849-1922 gebeurde dit in boeken, de zogenoemde vreemdelingenregisters.
Na een wetswijziging in 1921 ging men over op een kaartsysteem, de Vreemdelingenkaarten. Iedereen met een niet-Nederlandse nationaliteit die naar Amsterdam kwam, diende zich te melden bij de Gemeentepolitie. Daar werd de vreemdeling geregistreerd en werd bijgehouden waar de vreemdeling verbleef, hoe hij/zij in zijn onderhoud voorzag etc. Deze administratie in Vreemdelingenkaarten gebeurde van ongeveer 1920 tot 1971.
Om welke bronnen gaat het?
De vreemdelingenkaarten bevinden zich in het Archief van de Gemeentepolitie (toegang 5225) en bestaan uit 2 series:
3859-4140 Kaartsysteem van de geregistreerde vreemdelingen. Alfabetisch geordend, ca. 1920 - 1971
4141-4226W Vreemdelingenkaarten, van personen met een tijdelijke verblijfsvergunning, ca. 1939
Op welke gegevens kun je zoeken?
Voornaam, tussenvoegsel, achternaam (van alle op de kaart genoteerde personen)
Beroep van de kaarthouder
Datum van aankomst in Amsterdam
Komende van (dit hoeft niet gelijk te staan aan de voormalige woonplaats of nationaliteit)
Welke gegevens zijn te vinden op de Vreemdelingenkaarten?
Op de kaart zelf staan vaak nog veel meer gegevens. Deze zijn niet overgenomen en je kunt er dus niet o zoeken, maar je kunt ze wel aflezen van de scan. Velden die vaak voorkomen zijn signalement, adres, waar iemand werkzaam was. Vaak staan er ook gegevens over de financiële situatie van de geregistreerd of wederwaardigheden van voordat iemand naar Nederland kwam. Een enkele keer zijn er bijlagen bij een kaart bewaard, zoals een pasfoto of een brief die diende als garantstelling.
Zijn alle kaarten openbaar?
Nee, er zijn veel kaarten nog in openbaarheid beperkt. Dit komt door de lange looptijd van de bron en doordat er vaak gegevens van een heel gezin (soms zelfs met kleinkinderen) op een kaart kunnen staan. Van alle personen zijn de gegevens ingevoerd en alleen als van álle personen op een kaart bekend is dat ze zijn overleden, dan mag de kaart openbaar gemaakt worden. Zie hiervoor ook het beleid van het Stadsarchief Amsterdam.
Werden ook groepen geregistreerd?
In sommige gevallen had een compleet orkest, een balletgroep of een groep congresbezoekers een kaart. In zo’n geval is alleen de naam van de groep ingevoerd en de geboortedatum van de jongste persoon op de kaart, om te zorgen dat de openbaarheid van de kaart goed geregeld is.
Hoe zijn deze gegevens tot stand gekomen?
Het project Vreemdelingenkaarten liep in 2021 op VeleHanden.nl. Het project is mede gefinancierd door het Mondriaan Fonds. De openbaarheid is deels vastgesteld door matching met Netwerk Oorlogsbronnen (nu: WO2NET).
Voorbeeld Margie Morris
De Engelse Margaret Whitefoot meldt zich, samen met haar zoon, op 18 september 1939 bij de Amsterdamse Gemeentepolitie. Er wordt genoteerd: beroep ‘componiste’, komende van ‘Berlijn’. Ze krijgt een uitkering uit ‘erfenis L Davids’. Het gaat hier om actrice en componist Margie Morris (1892-1983). In 1913 was ze met haar geliefde Louis Davids al naar Nederland vertrokken, waar ze samen liedjes schreven en optraden. Ze reisden zelfs naar Nederlands-Indië voor een tournee, maar in 1922 gaan ze toch uit elkaar. Na de dood van Davids in 1939 vertrekt Margie uit Duitsland naar Amsterdam, maar wordt ’20/12/40 geïnterneerd’, zo stelt haar vreemdelingenkaart. Na haar vrijlating blijft ze op de van Woustraat in Amsterdam wonen, in 1946 vertrekt ze naar Den Haag.