Burgerlijke Stand
Gegevens over de belangrijke gebeurtenissen in een mensenleven - geboorte, huwelijken en overlijden - van ná 1811 zijn te vinden in het archief van de burgerlijke stand. Nadat Napoleon Nederland in 1810 had ingelijfd bij het Franse keizerrijk stelde hij een burgerlijke stand in naar Frans model. Met de gegevens uit het archief van de burgerlijke stand kun je vaak snel generaties en families met elkaar verbinden.
Ambtenaren van het stadhuis registreerden geboorten, huwelijken en sterfgevallen chronologisch in akten in dikke boekdelen. Elk jaar maakten ze een alfabetische index op die registers, de ‘eenjaarlijkse tafels’, met een verwijzing naar het nummer van het register en naar de pagina. Per tien jaar werd daar ook weer een index op gemaakt; de tienjaarlijkse tafel. Alle akten van de Burgerlijke Stand zijn in tweevoud opgemaakt. De Amsterdamse akten zijn dan ook te vinden bij het Stadsarchief Amsterdam én bij het Noord-Hollands Archief in Haarlem.
Wat hebben we niet
De registers van de Burgerlijke Stand worden pas overgedragen aan het archief als de openbaarheidsbeperking verstreken is.
Geboorteakten worden na honderd jaar overgedragen aan het archief. Voorbeeld: de geboorteakten uit het jaar 1932 we pas in 2033 ontvangen.
Huwelijksakten worden na 75 jaar overgedragen aan het archief. Voorbeeld: de huwelijksakten uit het jaar 1950 zullen we pas in 2026 ontvangen
Overlijdensakten worden na vijftig jaar overgedragen aan het archief. Voorbeeld: de overlijdensakten uit het jaar 1980 zullen we pas in 2031 ontvangen
Tot die tijd liggen de akten nog bij Burgerzaken van de gemeente Amsterdam. Onder bepaalde voorwaarden kun je daar uittreksels of kopieën aanvragen.
Bijzonderheden
In de vroegere perioden worden enkele letters inwisselbaar gebruikt. Achternamen die met een C beginnen zijn onder de K te vinden, de IJ kan onder de I of onder de Y te vinden zijn.
De datum die genoteerd wordt in de alfabetische overzichten, per jaar en per periode van tien jaar, is de aangiftedatum. Voor huwelijken is de aangiftedatum gelijk aan de huwelijksdatum. Bij een geboorte of overlijden kan de aangiftedatum afwijken van de datum van de daadwerkelijke gebeurtenis. In de akte zelf staat de datum en het eventuele tijdstip van de gebeurtenis.
Het overzicht van alle akten over een periode van tien jaar wordt achteraf opgemaakt en overgedragen aan het archief. Het kan voorkomen dat de akten van een bepaald jaar al overgedragen zijn. maar dat het tienjarige overzicht nog niet compleet is. In dat geval kun je gebruik maken van de eenjarige overzichten.
Verwijzingen naar een paginanummer kunnen aangevuld zijn met een v., bijvoorbeeld 56v. De v staat voor verso, wat achterzijde betekent, en geeft aan dat er op de achterkant van pagina 56 gekeken moet worden.
Verwijzingen naar een deelnummer kunnen voorafgegaan worden door een letter: SL, Y of W. Die letters geven aan dat de akte in een bepaald stadsdeel is ingeschreven: SL voor Sloten, Y voor Noord en W voor Watergraafsmeer. In de beschrijvingen van de delen zijn deze letters ook opgenomen.
Stappenplan
Naam bron | Archief van de Burgelijke Stand |
Toegangsnummer | |
Index? | Nee |
Hieronder volgt een algemeen stappenplan dat voor alle aktentypen te gebruiken is.
Weet je al in welk jaar de geboorte heeft plaatsgevonden? Begin dan bij stap 5.
Weet je niet in welk jaar de geboorte heeft plaatsgevonden? Begin dan bij stap 1.
Begin bij de tienjarige tafels. Een tafel is een alfabetisch overzicht van alle akten over een bepaalde periode, in dit geval een periode van tien jaar. Zoek naar de tafel van de meest waarschijnlijke periode, bijvoorbeeld 1883-1892;
Open de tienjarige tafel en zoek naar het boek dat de gezochte achternaam kan bevatten. De boeken zijn op alfabetische volgorde ingericht;
Open de scans van dat boek en blader naar de juiste achternaam. Afhankelijk van de periode waarin gezocht wordt staat achter de naam een datum of een verwijzing naar een deel- en paginanummer. In geval van een datum: ga verder met stap 4. In geval van een deel- en paginanummer: ga verder met stap 7;
In de kolom achter de naam staat een datum. Noteer de datum, bijvoorbeeld 29 april 1885, en sluit de scans;
Als je het jaar van de gebeurtenis weet, kun je de verwijzing naar de akte opzoeken in de eenjarige tafels. Klik de eenjarige tafels open en zoek naar het boek dat over het gezochte jaar, bijvoorbeeld 1885, gaat;
Open de scans en blader naar de gezochte achternaam. In de kolom achter de naam staat nog een keer de inschrijfdatum genoteerd, ter controle, gevolgd door het deel- en paginanummer, bijvoorbeeld 29 april | 5 | 6v. Dit betekent dat de inschrijving van 29 april 1885 te vinden is in deelnummer 5 van het jaar 1885, op de achterzijde van bladzijde 6 (de v bij 6v staat voor verso=achterzijde). Noteer de verwijzing en sluit de scans;
Open de akten en scroll naar het gezochte jaar;
Klik het jaar open en scroll naar het gezochte deelnummer;
Klik de scans open en blader naar het juiste blad- of paginanummer om de akte te lezen.
Bekijk hieronder per aktesoort de bijzonderheden en een voorbeeld.
Geboortenakten
In de geboorteaktes zijn natuurlijk de naam van het kind en de geboortedatum te vinden, en de naam van de moeder en de vader, meestal met zijn beroep en zijn leeftijd. Verder waar ze woonden of waar het kind geboren was - een ziekenhuis bijvoorbeeld - en de namen van twee familieleden of bekenden die als getuigen bij de aangifte van de geboorte aanwezig waren.
Bijzonderheden
Levenloos geboren kinderen vind je niet in de geboorteakten. Van deze geboortes is alleen een overlijdensakte opgemaakt. Zie de uitleg bij Overlijdensakten.
Bij het aanmaken van de persoonskaart werd de geboorteakte gecontroleerd. Op de persoonskaart vind je vaak een directe verwijzing naar het juiste boek- en paginanummer om de geboorteakte te vinden.
Een kind kan, direct bij de geboorte of (veel) later, erkend of ontkend worden. Een aantekening van de erkenning of ontkenning vind je in de marge van de geboorteakte, met de datum van het besluit en de uitvoerende instantie.
Voorbeeld
Christiaan Karel Appel is geboren in Amsterdam. Als niet bekend is wanneer iemand is geboren dan zoek je eerst in de tienjaren tafel op naam. In dit geval zoeken we in de periode 1913-1922. Open de scans van het deel waar de achternaam mee begint: A-C. Blader door de scans tot de juiste achternaam gevonden is:
Screenshot van 5009/8105 (scan EPTT01740000041)
Christiaan Karel Appel is geregistreerd op 26 april 1921. Vaak staat alleen de datum vermeld, maar in sommige perioden zoals deze, is hier ook al achter de datum, het deel en de bladzijde te vinden. In dit geval: deel 9, blad 6. Als het deel en bladnummer niet vermeld staan, zoek dan verder in de eenjaren tafel om te weten in welk deel en op welke bladzijde de akte is opgemaakt.
Als het deel en bladnummer bekend is, ga dan vervolgens naar de Akten, het jaar 1921 en open de scans van deel 9. Blader naar bladzijde 6, dat rechtsboven vermeld staat. Rechts onderaan is de akte te vinden:
Screenshot van 5009/7983 (scan KLAM07971000007)
Heden zesentwintig April negentienhonderd en een en twintig, verscheen voor mij Ambtenaar van den burgerlijken stand van Amsterdam: Jan Appel, kapper, oud negenentwintig jaren, wonende alhier, die verklaarde dat op vijfentwintig dezer, des na middags ten vier ure, is in deze gemeente, Dapperstraat zeventien is geboren een kind van het mannelijk geslacht, uit zijne echtgenoote Johanna Alberts Gezina Chevallier, zonder beroep, wonende alhier, aan welk kind worden gegeven de voornamen Christiaan Karel.
Gedaan in tegenwoordigheid van Jakob Martin Wilmsen, kantoorbediende, oud vierentwintig jaren, wonende alhier en van Johannes Jacobus Hamel, kantoorbediende, oud zevenentwintig jaren, wonende alhier. Waarvan akte. Welke overeenkomstig de wet is voorgelezen.
Huwelijksakten
Bijzonderheden
Tot 1854 zijn in de tafels, de alfabetische overzichten, alleen de bruidegoms opgenomen. Wil je toch kunnen zoeken op de naam van de bruid, gebruik dan de zoekfunctie van Wiewaswie.
Voordat er getrouwd kan worden, leveren bruid en bruidegom verschillende documenten in bij de Burgerlijke Stand. Die documenten kunnen divers zijn, maar bevatten vaak een kopie van de geboorteakten, bewijs van deelname aan de Militie (bruidegom) of documenten omtrent het overlijden van de ouders. Deze huwelijksbijlagen zijn te vinden bij het Noord-Hollands Archief in Haarlem.
Voorbeeld
Het huwelijk van Jan Blekkenhorst en Marchien Lukkien heeft vermoedelijk plaatsgevonden tussen 1880 en 1890. Als het precieze jaar onbekend is, zoek je de naam van een van de echtelieden op in een meerjarige tafel. Bij dit voorbeeld zoek je in de tienjarige tafel 1883-1892. Open een scan en blader door de alfabetische lijst naar de gewenste naam.
Bij de naam Blekkenhorst, Jan en Lukkien, Marchien staat de trouwdatum 11 maart 1885.
Als het jaar van de akte bekend is, kan er in de eenjarige tafel gezocht worden naar het juiste deel- en bladnummer. Open hiervoor de eenjarige tafel van 1885. Blader hierin naar Blekkenhorst, Jan en Lukkien, Marchien.
Achter de namen staat een verwijzing naar deel 5, blad 17v(erso) en nog een keer de datum ter controle.
Met deze informatie kun je de huwelijksakte zelf opzoeken. Blader naar het juiste jaar (1885) met daarachter het juiste deel (deel 5):
Blader naar blad 17v. De v achter 17 staat voor verso: dat betekent dat het de achterzijde is van blad 17. De bladnummers staan rechtsboven op de scan. Voor blad 17v blader je dus na blad 17 door naar de volgende pagina.
Screenshot huwelijksakte uit inventarisnummer 1770 (scan BUSA00642000020)
Een huwelijksakte is opgebouwd uit drie vaste delen:
In het eerste deel wordt de datum van het huwelijk genoemd, de gegevens van de bruid en bruidegom en de gegevens van de beide ouders.
In het tweede deel worden de ingeleverde bijlagen voor het huwelijk opgenoemd. Kopieën van deze bijlagen zijn in te zien bij het Noord-Hollands Archief in Haarlem, archief 358.157.
In het derde en laatste deel worden de getuigen genoemd, met hun leeftijd en beroep en eventueel een relatie tot het bruidspaar.
De akte wordt ondertekend door alle aanwezigen en de ambtenaar van de Burgerlijke Stand.
Overlijdensakten
Bijzonderheden
De datum in de tien- en eenjarige tafel is de aangiftedatum. De daadwerkelijke datum van overlijden wordt in de akte genoemd.
Als een pasgeborene overleed voordat er aangifte van de geboorte gedaan kon worden is er alleen een akte van overlijden opgemaakt. In dat geval staat in de akte dat een kindje overleden is vóór het moment van aangifte.
Voorbeeld 1
We zoeken het overlijden van Louise Angelique Lalanee. Haar exacte overlijdensdatum is onbekend, maar we vermoeden dat dat ergens rond 1890 moet zijn. In de tienjarentafels zien we dat er een overzicht is over de periode 1883-1892. We klikken het overzicht van die periode open dat de letters L t/m R bevat.
We bladeren door het alfabet totdat we de inschrijving van Louise Angelique Lalanee zien staan. Haar overlijden is ingeschreven op 24 maart 1891.
Screenshot tienjarige tafel inventarisnummer 2954 (scan A25715000010)
Nu we het jaar van het overlijden weten kunnen we in de eenjarige tafel van 1891 zoeken naar het juiste boek. Wanneer we bij de L van Lalanee kijken zien we de inschrijving van Louise Angelique Lalanee, met daarachter genoteerd: 24 maart, 3, 47v.
Screenshot eenjarige tafel, inventarisnummer 3053 (scan KLAD00013000090 )
De eerste kolom betreft de datum: 24 maart van 1891. De tweede kolom betreft het boek, deel 3 van 1891. De derde kolom gaat over het paginanummer in dat boek, pagina 47v(erso) - waarbij verso staat voor de achterzijde van het blad. De overlijdensakte van Louise Angelique Lalanee is dus op 24 maart 1891 ingeschreven in boek 3 op de achterkant van bladzijde 47.
Met deze informatie kunnen we naar de daadwerkelijke akten van 1891. In het derde deel van dat jaar zien we op blad 47v de inschrijving van het overlijden:
Screenshot overlijdensakte, inventarisnummer 3830 (scan A14104000050 )
De volledige tekst van de akte luidt:
"No. 2961
Op heden vier en twintig maart achtienhonderd een-en-negentig zijn voor ons ondergeteekende ambtenaar van de burgerlijken stand der Gemeente Amsterdam, verschenen:
Cornelis van der Haal, van beroep aanspreker, oud zeven en dertig jaren, wonende Overtoomscheweg 38, bekende van de overledene, en Johannes Herman van der Haal, van beroep schilder, oud zeven en dertig jaren, wonende Jacob van Campenstraat 28, bekende van de overledene welke hebben verklaard, dat op een en twintig dezer des namiddags ten half zes ure, in het huis, staande Pieter Corneliszoon Hooftstraat, Kanton 2, no. 45, is overleden Louise Angelique Lalanee, van beroep: geen, wonende: als boven, in den ouderdom van drie en tachtig jaren, geboren: alhier. Ongehuwd, dochter van Frédéric Joseph Lalanee en Marie Jeanne Euphrosine Delahaije, beiden overleden.
En hebben wij hiervan opgemaakt deze akte, welke na voorlezing door de aangevers en ons is ondertekend."
De daadwerkelijke datum van overlijden is dus 21 maart 1891, 24 maart 1891 is de aangiftedatum. De aangifte is gedaan door twee bekenden van de overledene. Het woonadres en de leeftijd van de overledene wordt genoemd, en de namen van de ouders. Ook wordt gesteld dat zij in Amsterdam geboren is. Deze gegevens kunnen gebruikt worden om verder onderzoek te doen. Afgaande op haar leeftijd bij overlijden, 83, zal zij rond 1808 geboren zijn. Aangezien de Burgerlijke Stand in 1811 start, is er van haar geen geboorteakte opgemaakt. Wel zal er een doopakte zijn aangemaakt in een van de kerken van Amsterdam. Met behulp van de namen van haar ouders zal ze daar in te vinden zijn.
Voorbeeld 2
De registratie van levenloos geboren kinderen is, met een moderne blik, op een kille en afstandelijke wijze geadministreerd. Van levenloos geboren kinderen werd alleen een overlijdensakte opgemaakt, geen geboorteakte. Over het algemeen werd het geslacht en een eventuele naam niet genoteerd in de overlijdensakte.
Een levenloos geboren kindje vind je in de tienjarige en eenjarige overzichten terug onder de naam van de vader. Bij de intekening staat aan aantekening van een L of l.l. om aan te geven dat het om een levenloos geboren kind gaat, niet om de vader zelf.
Een voorbeeld is het kindje van Jan Willem Engelbert Beumer, op 27 november 1930 als levenloos geboren aangegeven. De (L) in de aantekening geef aan dat het om een levenloos geborene gaat.
Screenshot eenjarige tafel, inventarisnummer 3092 (scan A21831000011 )
De akte zelf is een aanpassing op het standaardformulier van een overlijdensakte.
Screenshot eenjarige tafel, inventarisnummer 4344 (scan BUSA02431000090 )
In de akte is te lezen dat Feijkje Elisabeth Geertruida Somer, echtgenote van Jan Willem Engelbert Beumer, van een levenloos kind is bevallen. Vanwege de aanpassing van de standaardformulering van de akte is er een aantekening in de marge gemaakt.