Heerenboekjes (1672-1976)

Wie vanaf het einde van de zeventiende eeuw de namen en woonadressen van personen van maatschappelijk belang zocht, kon dat doen in het jaarlijks gepubliceerde Heerenboekje.

Het Heerenboekje werd uitgegeven in opdracht van de gemeente en was onmisbaar voor iedereen die met officiële instanties te maken had. De eerste uitgaven bevatten een bescheiden aantal namen, maar de laatste uitgave (1976) bevat ruim 10.000 persoonsnamen. Personen zijn weergegeven per organisatie of instantie waar zij voor werkten. In de meeste boekjes is een index of register opgenomen om makkelijker de juiste instantie te vinden.

Over de titel: het heet Heerenboekje, maar vanaf het begin staan er ook vrouwen in vermeld.

Tot de laatste uitgave, in 1976, is het consequent aangeduid als het Heerenboekje, met dubbel e. Deze spellingswijze wordt ook door het Stadsarchief gehanteerd.

Stappenplan

De Heerenboekjes zijn onderdeel van de Bibliotheekcollectie. In de Bibliotheek kun je zoeken op de term ‘Heerenboekje’ om de verzameling Heerenboekjes te vinden. Vervolgens onderneem je onderstaande stappen:

1. Bepaal over welk jaar je de gegevens wilt weten;

2. Zoek het boekje op van dat jaar in de lijst met uitgaven. Het jaar van uitgave staat bij ieder boekje. Sommige boekjes bevatten voor- of achterin een naamindex;

3. Open de scans en blader tot je bij de pagina bent waar de gezochte persoon of instantie op staat.

Bijzonderheden

• Van de oudste uitgave in de collectie, uit 1672, zijn slechts fragmenten opgenomen. Pas vanaf 1680 is er een doorlopende reeks boekjes (met enkele hiaten).

• In de loop van de jaren werden er steeds meer zaken toegevoegd aan een uitgave: kalenders met maanstanden, reces van de bestuurders, maar bijvoorbeeld ook de verschillende vertrektijden van trekschuiten, post en boden.

Twee voorbeelden

Stel, je wil meer weten over schatsters. Deze vrouwen waren aangesteld door de gemeente om de waarde van boedels te schatten bij bijvoorbeeld een overlijden of een veiling. Een boedel is het geheel van eigendommen, bezittingen en vorderingen van een persoon.

In het Heerenboekje van het jaar 1783 is een register opgenomen, waardoor je makkelijk kunt zoeken naar de schatsters: onder de S.

Uitsnede van de index in inventarisnummer 117418.

Volgens de index staan op blad 58 de schatsters van de boel- en erfhuizen genoemd. Daar, en vervolgend op pagina 59, staan inderdaad vier schatsters genoemd:

Uitsneden van pagina 58 en 59 uit inventarisnummer 117418.

Niet alleen de namen maar ook het woonadres van de schatsters wordt genoemd. Dit is waardevolle informatie, aangezien woonadressen in die tijd niet centraal geregistreerd werden; bevolkingsregisters worden pas bijgehouden vanaf 1851.

In een aantal Heerenboekjes kun je ook een overzicht vinden van de verschillende trekschuiten van en naar andere steden. Zo kon je als het ware je reis plannen en de kosten berekenen.

Uitsnede van scan KLAO04195000482 uit inventarisnummer 117418