Vreemdelingenregisters 1849-1922

Vreemdelingenregisters 1849-1922

In 1849 is de Vreemdelingenwet ingevoerd. Vreemdelingen moesten zich melden bij de politie in de gemeente waarin zij zich vestigden. Zij kregen dan een reis- of verblijfspas. Bij vertrek moesten zij zich hier ook melden. Om uitvoering te geven aan dit beleid legde de gemeentepolitie registers aan van reis- en verblijfspassen, kortgezegd vreemdelingenregisters.

De vreemdelingenkaarten volgden de vreemdelingenregisters op binnen dit archief, maar die zijn nog niet openbaar.

Het begrip ‘vreemdeling’ heeft door de tijd heen steeds een andere betekenis en lading. In de 19e eeuw waren het vooral seizoenarbeiders die als vreemdeling werden gezien.

Vreemdelingen komen niet alleen voor in het Vreemdelingenregister van de Gemeentepolitie. Ze zijn ook te vinden in het bevolkingsregister, in bijvoorbeeld:

- 5007 Archief van het Bevolkingsregister: registers van vertrek, vestiging, verblijf en huisnummering, inventarisnummers 272-286, 742.

- 5416 Archief van het Bevolkingsregister: afgedane collectie of overgenomen delen.

Houd er rekening mee dat dezelfde persoon in zowel het vreemdelingenregister van de gemeentepolitie kan voorkomen als in het vreemdelingenregister van het bevolkingsregister. Het kan ook voorkomen dat een persoon alleen voorkomt in het bevolkingsregister of alleen in het archief van de gemeentepolitie.

Stappenplan

De bron is ontsloten via de Indexen. Er kan gezocht worden op achternaam, voornaam, plaats van herkomst en de periode.

Naast bovengenoemde zoektermen zijn de volgende gegevens over de vreemdelingen geregistreerd:

• beroep

• geboorteplaats

• laatste woonplaats in het buitenland

• doel van het verblijf

• leeftijd en uiterlijke kenmerken van de persoon; signalement

• waar en bij wie de persoon verblijft

• geldigheid en duur van de verstrekte verblijfspas

• geleidebrieven, paspoort (inname)

• datum vertrek en plaats / land van bestemming

Deze zijn zichtbaar als je de scans opent, maar er is niet op te zoeken.

Voorbeeld van een registratie

Stel je voorouder is Cornelius R. Duffie. Hij kwam op 30-jarige leeftijd vanuit New York, zijn geboorteplaats, naar Amsterdam en werd hier op 27 juni 1852 ingeschreven in het Vreemdelingenregister. Als doel van het verblijf is de aantekening gemaakt: voor uitspanning. Dit betekent dat hij kort verbleef in een uitspanning, d.w.z. een hotel of logement. Hij reisde door naar Antwerpen want dat was zijn plaats van bestemming.

Uitsnede A01533000003 inventarisnummer 879

Uitsnede A01533000003 inventarisnummer 879

Als je bijvoorbeeld wilt weten hoeveel New Yorkers in de 19e eeuw in Amsterdam aankwamen, is het ook mogelijk om te zoeken op het trefwoord ‘new york’. Je kunt daarna filteren op de bron Vreemdelingenregister om te zien wie er allemaal uit New York kwam.